Copyright 2006 Het Financieele Dagblad

February 18, 2006

LENGTH: 753 words

HEADLINE: Vriendelijk fiscaal klimaat trekt ook wasserettes

BODY:
Witwassen misdaadgeld gebeurt in Nederland net als elders, met nog wat extra 'typisch Nederlandse' opties

VASCO VAN DER BOON

DEN HAAG - De raming door onderzoekers dat Nederland jaarlijks euro 18,5 mrd crimineel geld witwast, is vrijdag behalve met schrik ook met ambivalentie ontvangen.

Het bedrag is hoog, maar hoe hard kan zo'n taxatie nou helemaal zijn, luidt veel scepsis. Deze vraag verdampt als de onderzoekers samen met de opdrachtgever voor het onderzoek, het ministerie van Financien, erop wijzen dat er nu geen betere taxatie voor handen is. Eigenlijk is nooit eerder een grondige poging gedaan de omvang van de Nederlandse witwassector te kwantificeren, evenmin als omringende landen dat eerder serieus hebben geprobeerd.

Nederland moet het dus simpelweg vooralsnog doen met, zoals het ministerie van Financien schrijft, deze 'heldere schets van de indicatieve omvang, aard en problemen van criminele geldcirculatie in Nederland'. En die schets luidt: euro 18,5 mrd.

Gecompliceerder ligt een tweede bron van dubbelhartigheid die de studie oproept. Dat hangt samen met een deel van de oorzaken die de studie aandraagt voor de constatering dat Nederland een 'perfect' witwasland is: onder meer de hoge welvaart, centrale ligging, goede logistiek en een stabiel politiek klimaat. 'Ik moest wel erg lachen toen ik dat las', formuleert het PvdA-kamerlid Frank Heemskerk de ambivalentie die deze onderzoeksconclusies oproepen. Hoge welvaart en dergelijke zijn immers niet direct factoren waar nu eens dringend wat tegen gedaan moet worden.

Witwassen hoort onvermijdelijk bij een goed ontwikkelde, moderne economie, zoals koersdalingen nu eenmaal bij een effectenbeurs zijn inbegrepen, suggereert dit deel van het Utrechtse onderzoek. Goed geld lokt gewoon kwaad geld.

Een ander deel van de studie bevat echter aanwijzingen die erop duiden dat er toch meer aan de hand is, waardoor de Nederlandse witwassector met tegen de 5% van de economie internationaal gezien relatief omvangrijk is. Zo vinden de onderzoekers dat het witwassen in Nederland niet alleen gebruik maakt van witwasmethodes die elders in de wereld ook worden gebruikt. Internationaal bekende voorbeelden zijn het investeren in vastgoed, transportbedrijven of horeca. Daarbovenop blijken er ook een flink aantal specifieke 'typisch Nederlandse vormen van witwassen' te zijn.

Kenmerkend voor Nederland vinden de onderzoekers van de Utrecht School of Economics onder leiding van professor Brigitte Unger bijvoorbeeld de grote rol van 'bijzondere financiele instellingen', of in goed Nederlands: 'special purpose vehicles' (spv's). Deze spv's zijn internationaal in een kwade reuk gekomen door hun rol bij de ondergang van Enron. Andere schandalen waarbij spv's een rol speelden waren, brengen de onderzoekers in herinnering, Banco Ambrosiano, BCCI, AIG en Parmalat, 'om slechts enkele te noemen'.

Parmalat gebruikte Nederlandse spv's om voor euro 6 mrd aan leningen aan het zicht te onttrekken. Wat het in 2004 gestarte onderzoek hiernaar van de Autoriteit Financiele Markten heeft opgeleverd, kon de AFM vrijdag niet zeggen.

Spv's zijn op zichzelf volkomen legale constructies. Nederland herbergt er alleen zo veel. En ze zijn inherent notoir moeilijk te doorgronden, waardoor dit een specifiek Nederlands witwasrisico vormt, aldus het onderzoek. Nederland telde vier jaar geleden 12.500 van deze spv's, waarin toen euro 4000 mrd per jaar omging. Dat is achtmaal de omvang van de Nederlandse economie, constateren de onderzoekers met een uitroepteken. De publicatie van dit getal vrijdag door deze krant leidde tot ongelovige navraag door de Britse ambassade.

Spv's zijn volgens de onderzoekers in Nederland gevestigde bedrijven waarin buitenlanders in het buitenland gegenereerde inkomsten als Nederlands inkomen fiscaal laten behandelen, om het daarna weer naar het buitenland te herdistribueren. Zo was Nederland in 2001 met $ 24,6 mrd de grootste buitenlandse herdistribuant van de euro 107,8 mrd totale winst die Amerikaanse multinationals maakten. Deze fiscale aantrekkingskracht van Nederlandse spv's op buitenlands legaal geld heeft als schaduwzijde, vermoeden de onderzoekers, dat ook buitenlandse criminelen dit mechanisme 'op grote schaal' zullen gebruiken. De twee jaar geleden door Nederland ingevoerde Wet toezicht trustkantoren dekt slechts een kwart van alle spv-transacties, noteren de onderzoekers. Driekwart van de spv-handel is nu feitelijk aan Nederlands overheidstoezicht onttrokken.