Copyright 2006 Het Financieele Dagblad

February 17, 2006

LENGTH: 923 words

HEADLINE: Meeste Nederlandse witwas komt uit VS

BODY:
Pionierstudie is eerste poging om omvang van Nederlandse witwassector te karteren

VASCO VAN DER BOON

DEN HAAG - Over de omvang van illegale activiteiten valt per definitie moeilijk iets concreets te melden. Het witwassen van crimineel geld vormt daar geen uitzondering op. De onduidelijkheid rond witwassen is misschien zelfs nog wat groter dan de schimmigheid waarin veel andere illegale activiteiten plaatsvinden, signaleert een vandaag verschijnend rapport dat in opdracht van het ministerie van Financien is opgesteld. Want de Nederlandse opsporingsdiensten, maar bijvoorbeeld ook de media hebben duidelijk minder aandacht voor witwassen dan voor andere criminele activiteiten.

Witwassen gebeurt al in het geniep, maar wordt ook met enig schouderophalen bejegend, constateert het rapport 'The amounts and the effects of money laundering' van professor Brigitte Unger van de Utrecht School of Economics. Een moord of drugshandel kan volgens het rapport op veel meer aandacht van politie en media rekenen.

Dat gebrek aan aandacht is onterecht en zelfs riskant, aldus Unger. Witwassen lijkt misschien wel onschuldig en heeft op korte termijn zelfs een positief effect van 0,1% extra economische groei per witgewassen miljard euro. Maar op wat langere termijn overweegt de 10% tot 20% extra criminaliteit die het witwassen aantrekt. Een miljard witgewassen euro's gaat dan gepaard met euro 1,1 mrd tot euro 1,2 mrd aan criminaliteit, raamt het rapport van Unger c.s.

Buitenlandse witwassers leren door het witwassen de weg in Nederland. Vroeg of laat leidt dat tot het overhevelen van criminele operaties vanuit het buitenland naar Nederland, waarschuwt het onderzoek. Bovendien maakt witwassen criminaliteit lonend en tast witwassen het vertrouwen aan in politieke en financiele instellingen.

Volgens het onderzoek genereert de criminaliteit in Nederland jaarlijks ten minste zo'n euro 8,6 mrd aan criminele opbrengsten. Daarvan vloeit zo'n euro 4,8 mrd naar het buitenland. Het restant van euro 3,8 mrd blijft binnen Nederland om witgewassen te worden.

De belangrijkste bron van Nederlands crimineel geld is niet zoals vaak wordt gedacht de drugshandel. Het overgrote deel, ruim 70%, van de Nederlandse criminele opbrengsten is afkomstig uit fraude. Onder dit brede begrip verstaat het rapport een veelheid aan fraude, varierend van professionele financieel-economische fraude of bijvoorbeeld bouwfraude tot uitkeringsfraude en zwart werk. Op de tweede plaats komt geld dat afkomstig is uit drugscriminaliteit. Dit is goed voor 20% van de binnenlands gegenereerde witwasstroom. Op de derde plaats met 10% van het Nederlandse witwasgeld volgt de overige criminaliteit.

Een prominente bevinding van het onderzoek is dat de buitenlandse witwasstromen naar Nederland omvangrijker zijn dan de witwasstromen die Nederland zelf veroorzaakt. Naar schatting euro 14,7 mrd van de in totaal euro 18,5 mrd die jaarlijks in Nederland wordt witgewassen, is afkomstig van buitenlandse criminaliteit. De bulk van euro 11 mrd hiervan komt uit de VS.

Volgens de onderzoekers is in Nederland relatief veel bekend over witwassen in kleine volumes. Het Meldpunt Ongebruikelijke Transacties (MOT) is sterk georienteerd op het inventariseren van riskante contante betalingen. Dit vloeit voort uit het feit dat het MOT van oorsprong bedoeld is om de geldstromen rond de drugshandel tegen te gaan. Maar daardoor ziet het MOT slechts een klein deel van de werkelijke witwasstromen, aldus het onderzoek. Het Internationaal Monetair Fonds heeft Nederland vorig jaar al eens gewaarschuwd voor een eenzijdige concentratie op de bestrijding van het witwassen van contant crimineel geld. Anders dan vaak gedacht vormen casino's volgens Unger nauwelijks een rol als wasserette.

Er is relatief weinig of vrijwel niets bekend over het witwassen in grote volumes. Dit gebeurt door het misbruiken van internationale handelsstromen, bijvoorbeeld met behulp van onder- of overfacturering van internationale transacties. Ook voor het grootschalig witwassen via investeringen in onroerend goed en het witwassen via 'special purpose vehicles', financieringsmaatschappijen en trustkantoren is tot nu toe weinig aandacht, constateren de onderzoekers. De witwasrisico's zijn hier echter groter dan bij cashtransacties.

De weinig transparante vastgoedsector is omvangrijker dan de veel strakker gereguleerde obligatiemarkt, noteert het rapport. De grensoverschrijdende handelsstromen via special purpose vehicles in Nederland zijn niet opgenomen in de Nederlandse handelsstatistieken, maar hebben wel een omvang van jaarlijks euro 4000 mrd, oftewel achtmaal de omvang van de Nederlandse economie. Als daarvan maar slechts een half procent crimineel gelieerd is, zou er in die bijzondere financiele instellingen al het hele Nederlandse witwascircuit schuilgaan, waarschuwt het rapport.

Unger adviseert om met voorrang vervolgonderzoek te doen naar de witwasrisico's in de grensoverschrijdende handelsstromen via Nederland. Minder verrassend gezien de actualiteit is dat ook nadere studie wordt bepleit naar het witwassen via vastgoed.

Haagse bronnen zien in de studie een bevestiging van de juistheid van eerder ingezet regeringsbeleid om de trustkantoren onder toezicht te brengen en meer middelen te leiden naar financieel rechercheren. De verwachting is dat het kabinet met deze internationaal unieke studie in de hand bij internationale organisaties als IMF, Oeso en Wereldbank zal pleiten voor meer internationale witwasstudies.